Terapia CranioSacralna (terapia manualna) w stomatologii i ortodoncji. Część V: zastosowanie terapii CranioSacralnej w leczeniu dysfunkcji nerwów czaszkowych.

Rejon głowy jest zaopatrywany przez nerwy czaszkowe oraz nerwy rdzeniowe szyjne, które prowadzą włókna nerwowe czuciowe, ruchowe oraz autonomiczne. Zaburzenia wymienionych funkcji mogą wystąpić w sytuacji gdy struktury anatomiczne, pozostające we wzajemnej relacji z nerwami czaszkowymi nie są prawidłowo zbalansowane, nie znajdują się w równowadze. W dentystyce szczególnie istotne są nerwy czaszkowe V, VII, IX, X, XI i XII.

Największy nerw czaszkowy

Piąty nerw czaszkowy, czyli nerw trójdzielny jest największym średnicą spośród 12-tu par wszystkich nerwów czaszkowych. Prowadzi włókna nerwowe czuciowe zaopatrujące rejon większej części twarzy i skalpu, gałki ocznej, spojówki, gruczołów łzowych, otworu słuchowego, przewodu słuchowego zewnętrznego, jamy nosowej, jamy ustnej, zębów, stawów skroniowo-żuchowywych, nosogardzieli, membran oponowych przedniego i środkowego dołu czaszki oraz części partii górnej namiotu móżdżku.

Nerw trójdzielny otrzymuje impulsy proprioceptywne z mięśni żucia (m. skroniowy, m. żwacz, m. skrzydłowate) oraz do pewnego stopnia z mięśni zewnętrznych gałki ocznej oraz mięśni wyrazowych twarzy.

Nerw trójdzielny prowadzi  włókna nerwowe ruchowe do mięśni, których funkcją jest żucie oraz m. żuchwowo-gnykowego,  przedniego brzuśca mięśnia dwubrzuścowego, mięśnia napinacza podniebienia miękkiego oraz mięśnia napinacza błony bębenkowej.
Wyróżniamy trzy gałęzie nerwu trójdzielnego : część oczną, szczękową oraz żuchwową. Zapewniają one „szlaki transportowe” oraz wzajemne połączenia dla wielu nerwów somatycznych i autonomicznych włączając pozostałe nerwy czaszkowe (nerwy : okoruchowy, bloczkowy, twarzowy, przedsionkowo ślimakowy, językowo gardłowy, błędny oraz dodatkowy), cztery główne przywspółczulne zwoje (rzęskowy, klinowo-podniebienny, uszny i podszczękowy) oraz splotów współczulnych.

Wszelkie zaburzenia dotyczące nerwu trójdzielnego mogą wyrażać się w postaci dysfunkcji oraz objawów z poszczególnych narządów zaopatrywanych przez nerw trójdzielny oraz z innych struktur, które pozostają we wzajemnej relacji anatomicznej i funkcjonalnej z nerwem trójdzielnym.

Neuralgia nerwu trójdzielnego

Neuralgia nerwu trójdzielnego m.in. może być objawem uwięźnięcia nerwu z powodu zaburzenia napięcia membran oponowych obejmujących zwój półksiężycowaty lub przez napięcie stawowe pomiędzy kośćmi skroniową i klinową. Neuralgia nerwu trójdzielnego może powodować bardzo silne bóle głowy oraz twarzy.

Nerw czaszkowy VII (nerw twarzowy) prowadzi włókna nerwowe ruchowe oraz czuciowe. Jego głównym zadaniem jest zapewnienie dobrowolnego unerwienia ruchowego dla mięśni wyrazowych twarzy, skalpu, oraz do ucha zewnętrznego jak również do mięśnia policzkowego, platysmy, m. strzemiączkowego (który znajduje się w uchu środkowym), m. rylcowo-gnykowego i brzuśca tylnego mięśnia dwubrzuścowego.

Nerw twarzowy prowadzi również przywspółczulne włókna nerwowe wydzielniczo-ruchowe dla ślinianki podszczękowej i podjęzykowej oraz dla gruczołów łzowych, gruczołów śluzowych nosa i rejonów podniebiennych gardła.

Nerw twarzowy zaopatruje czuciowo przednią część języka (zwłaszcza percepcja smaku słodkiego i kwaśnego, przewód słuchowy zewnętrzny, podniebienie miękkie i przylegającą gardziel.

Nerw twarzowy ponadto zapewnia unerwienie czuciowe proprioceptywne dla wszystkich wymienionych powyżej mięśni.

Dysfunkcje systemu CranioSacralnego, dotyczące struktur oponowych pokrywających kości potyliczną i kości skroniowe lub pokrywających szwy, które znajdują się na podstawie czaszki pomiędzy kością potyliczną i częścią skalistą kości skroniowych mogą oddziaływać na mimikę twarzy, funkcję ślinianek lub powodować ból przewodu słuchowego zewnętrznego.

Zaburzenia nerwu twarzowego mogą być również następstwem dysfunkcji tkanek kości skroniowych otaczających kanał nerwu twarzowego, komórek powietrznych wyrostków sutkowatych, komory ucha wewnętrznego i środkowego lub naczyń krwionośnych zlokalizowanych w pobliżu nerwu.
Szczególnie istotną rolę w leczeniu dysfunkcji nerwu twarzowego odgrywa badanie i mobilizacja kości potylicznej, kości skroniowych, przynależnych szwów oraz układu poziomego membran wewnątrzczaszkowych (namiot móżdżku).

Ucisk lub uwięźnięcie nerwu twarzowego może powodować charakterystyczne objawy, dotyczące połowy twarzy : opadanie kącika ust, zaburzenia żucia z powodu osłabienia siły mięśniowej mięśnia policzkowego oraz utratę czucia smaku na części przedniej 2/3 języka. Ten stan nazywany jest objawem Bella (Bell’s Palsy).

Nerw czaszkowy IX (nerw językowo-gardłowy) spełnia funkcję ruchowe oraz czuciowe. Prowadzi włókna nerwowe ruchowe do mięśnia rylcowo-gardłowego, włókna wydzielniczo-ruchowe do ślinianki przyuszniczej, komórek śluzowych (mucous goblet cell) tylnej części języka i ściany gardła oraz włókna czuciowe do błony śluzowej gardła, dołu migdałkowego i gardzieli, węzłów chłonnych, kubków smakowych tylnej części języka, kłębka tętnicy szyjnej, niektórych receptorów ciśnienia krwi w zatoce tętnicy szyjnej, skóry za uszami, opon mózgowych tylnego dołu czaszki, trąbki słuchowej oraz jamy bębenkowej.
Neuralgia nerwu językowo gardłowego nie jest rzadko spotykanym problemem klinicznym. Objawy mogą obejmować silne, epizodyczne bóle dystrybuowane do jakichkolwiek rejonów unerwienia czuciowego nerwu językowo-gardłowego. Mogą dotyczyć silnych bólów ucha środkowego, komórek powietrznych wyrostków sutkowatych, języka oraz / lub tylnej ściany gardła. Neuralgia może być objawem obniżenia progu pobudliwości (przeczulicy) nerwu językowo-gardłowego, punkty spustowe które wyzwalają ból są przeważnie zlokalizowane w dole migdałkowym.

Rehabilitacja nerwu – Terapia CranioSacralna

Techniki terapii CranioSacralnej skupiają się wokół uwolnienia podstawy czaszki (otwory szyjne), kości skroniowych (zwłaszcza szwy potyliczno-sutkowatego – dalsze uwolnienie otworów szyjnych) oraz innych technik (np. V-spread) wykonywanych na poziomie korzonków nerwu językowo-gardłowego (praca przez wyrostki sutkowate kości skroniowych).

Ponieważ nerw językowo-gradłowy posiada swoje własne mankiety oponowe opony twardej w rejonie otworów szyjnych, jakiekolwiek restrykcje oponowe włączając śródkostną otaczającą rejon potyliczno-skroniowy podstawy czaski powinny zostać poddane leczeniu. Opisane restrykcje mogą przyczyniać się do przeczulicy nerwu językowo-gardłowego.

Bardzo istotną rolę w powstawaniu objawów dotyczących dysfunkcji nerwów czaszkowych : językowo-gardłowego, błędnego  oraz dodatkowego odgrywają wszelkie restrykcje membranowe oraz kostne, zwłaszcza w rejonie potyliczno-skroniowym podstawy czaszki, które zaburzają prawidłowe relacje anatomiczne w/w nerwów czaszkowych w tzw. otworach szyjnych.

Otwory szyjne są utworzone pomiędzy kośćmi potyliczną oraz skroniowymi, 2 do 3 cm bocznie od otworu wielkiego kości potylicznej. Przez otwory szyjne „wychodzą” z rejony czaszki nerwy czaszkowe IX, X, XI oraz żyły szyjne. Zmniejszenie światła otworów szyjnych może powodować kompresję i uwrażliwienie w/w struktur.

Uwrażliwiony nerw błędny może powodować bardzo wiele niepożądanych objawów, w tym : zawroty głowy, omdlenia, kołatania serca lub nieregularną pracę mięśnia sercowego oraz poczucie niemożności „złapania” dobrego / pożądanego oddechu, zgagę, dysfunkcję odźwiernika (zaburzenia przejścia trawionego pokarmu do jelita cienkiego) oraz dysfunkcję jelita grubego.

Ciśnienie wywierane w otworach szyjnych na żyły szyjne objawia się zjawiskiem określanym w terminologii anglojęzycznej jako increased fluid back pressure. Jest to zwiększone ciśnienie przeciwne do pożądanego przepływu płynów w ograniczonym miejscu, np. rurce.  To zjawisko powoduje zwiększenie objętości płynów oraz ciśnienia wewnątrz sklepienia czaszki i powstanie objawów w postaci charakterystycznych bólów głowy (odczucie jakby głowa miała eksplodować, rozpychanie w głowie lub odczucie ciśnienie z tyłu za oczami), trudności lub niemożność koncentracji, zbierania myśli lub problemy z zapamiętywaniem oraz problemy dotyczące przysadki mózgowej.

Prawidłowa funkcja kości skroniowych oraz kości potylicznej jest kluczowa dla prawidłowego drenażu żylnego z rejonu głowy. Postępowanie terapeutyczne obejmuje uwolnienie tkanek miękkich podstawy czaszki oraz połączenia stawowego  C0-C1 w celu przywrócenie swobody ruchu podstawy czaszki. Również rejon górnego otworu klatki piersiowej również powinien zostać poddany rozluźnieniu w przeciwnym razie ciśnienie wsteczne krwi żylnej może ulec zwiększeniu w związku z zaburzeniami drenażu krwi do rejonu klatki piersiowej z żył szyi.

Techniki terapii CranioSacralnej stosujemy m.in. w celu przywróceniu równowagi tkankom kostnym sklepienia czaszki, twarzoczaszki oraz niwelowania napięć membran oponowych. Oddziałując na wymienione struktury możemy w sposób pośredni optymalizować funkcję nerwów czaszkowych i leczyć wiele zaburzeń, których podłoże stanowią zaburzenia funkcji nerwów czaszkowych.

Autor : mgr Przemysław Wojtasik PT, CST-T
Data publikacji : 2012 rok

Poniższa prezentacja nie wyczerpuje całości zagadnienia

Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu www.rehabilitacja-mw.pl  Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie, bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Informacja dla pacjentów